Της Βασιλικής Παπαευσταθίου *
Είναι σαφές ότι η ελληνική επανάσταση υπήρξε σταθμός στην ιστορία του νεότερου Ελληνισμού, αφού οδήγησε, μετά από 400 χρόνια, στη δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Οι Έλληνες όμως δεν αποτίναξαν με τον αγώνα τους μόνον τον δικό τους ζυγό, αλλά, κατήργησαν έμμεσα την έννοια κάθε ζυγού σε όλη τη Ευρώπη δημιουργώντας τις ηθικές και πολιτικές προϋποθέσεις για διάφορες εθνικές εξεγέρσεις.
Με την ευγνωμοσύνη που αρμόζει και θέλοντας να τιμήσουμε τους αγωνιστές του 1821 παραθέτουμε κάποια από τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην περιοχή μας την εποχή αυτή.
Βρισκόμαστε στις παραμονές της Επανάστασης του 1821. Έχει ήδη ιδρυθεί στη Οδησσό της Ρωσίας το 1814 η Φιλική Εταιρία, με βασικό στόχο την προετοιμασία του Αγώνα του Έθνους.
Την προετοιμασία της επανάστασης στην περιοχή του Πηλίου και της Μαγνησίας, έχει αναλάβει ο Αρχιμανδρίτης Άνθιμος Γαζής, ο οποίος έχει ήδη μυηθεί από τον Νικόλαο Σκουφά στη Φιλική Εταιρία και έχει επιστρέψει στις Μηλιές από το 1817 ως απεσταλμένος της Φιλικής Εταιρίας, ώστε να ξεσηκώσει τους κατοίκους του Πηλίου για την επανάσταση. Γύρω του συσπειρώθηκαν όλα τα αγωνιστικά στοιχεία της Θετταλομαγνησίας, όπως ο αρματολός Κυριάκος Μπασδέκης, ο Γιάννης Δήμου ο οποίος είχε μυηθεί από τον Γαζή στην Κωνσταντινούπολη το 1816, ο Χατζηρήγας από τη Μακρινίτσα, ο αρχιδιάκονος Γρηγόριος Κωνσταντάς από τις Μηλιές, ο Αλέξανδρος Κασσαβέτης από τη Ζαγορά, ο Ρήγας Σκενδεράνης από το Πουρί κ.α.
Οι Μηλιές ήταν ο τόπος που έφταναν και έφευγαν οι ειδήσεις, με τους Φιλικούς να καθοδηγούν τους κατοίκους. Όταν κηρύχτηκε η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία (21 Φεβρουάριου) και στην Πελοπόννησο (20 Μαρτίου),το μήνυμα του μεγάλου ξεσηκωμού έφθασε και στο Πήλιο. Στα χωριά παρατηρήθηκε μεγάλη κινητικότητα για την προετοιμασία του ξεσηκωμού, με ιδιαίτερη προσοχή χωρίς να γίνονται φανερές οι κινήσεις τους. Παρόλα αυτά, βλέποντας την επανάσταση του Μοριά και την ύψωση της επαναστατικής σημαίας από τον Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία, οι Τούρκοι των Λεχωνίων και του Βόλου μετέφεραν τα γυναικόπαιδα και τις περιουσίες τους στο κάστρο του Βόλου, (τότε Γόλου) που βρίσκεται στη σημερινή περιοχή Παλαιά.
Ο Άνθιμος Γαζής και οι Φιλικοί βρίσκονταν σε επαναστατική ένταση….. Οι μέρες πλησίαζαν και τα μηνύματα για την έκβαση του ξεσηκωμού, από παντού ήταν ελπιδοφόρα. Για τις τελευταίες προετοιμασίες οι Φιλικοί συγκεντρώθηκαν στις 10 Απριλίου στο σπίτι του Γιάννη Δήμου, όπου ο Γαζής διάβασε τα χαρτιά, που ήταν προσταγές της Φιλικής εταιρίας, και όλοι κατάλαβαν πως η σπίθα της επανάστασης άναψε και αποφασίστηκε η έναρξή της . Στρατιωτικός αρχηγός ορίστηκε ο Κυριάκος Μπασδέκης. Το σύνθημα ήταν να επαναστατήσουν μόλις δουν να μπαίνουν στον Παγασητικό τα σπετσιώτικα και υδραίικα καράβια, που θα έρχονταν να βοηθήσουν τους Πηλιορείτες που σύμφωνα με το σχέδιο των Φιλικών και του Γαζή, θα μετέφεραν πολεμοφόδια στους αγωνιστές, που σε λίγο θα ξεκινούσαν την πολιορκία του κάστρου του Βόλου. Τις επόμενες ημέρες οπλισμένοι άνδρες από τα γύρω χωριά έφταναν στις Μηλιές όπου γίνονταν οι προετοιμασίες για να χτυπήσουν το κάστρο του Βόλου.
Στις 6 Μαΐου του 1821 φάνηκαν στην είσοδο του κόλπου επτά πολεμικά πλοία, τα οποία αγκυροβόλησαν στην παραλία των Λεχωνίων με επικεφαλής τον Αναστάσιο Τσαμαδό. Ο κόσμος που τα βλέπει ενθουσιάζεται και ξεσηκώνεται.
Στις 7 Μαΐου 1821, η ημέρα ορόσημο για την Επανάσταση σ΄ όλη τη Μαγνησία ,σε λαϊκή συνέλευση που συγκάλεσαν στις Μηλιές ο Άνθιμος Γαζής , ο οπλαρχηγός Κυριάκος Μπασδέκης και οι πρόκριτοι του τόπου, ο Γαζής κήρυξε επίσημα την επανάσταση υψώνοντας στην πλατεία των Μηλεών την πηλιορείτικη επαναστατική σημαία που είχε σχεδιάσει ο ίδιος και κέντησε η αδερφή του Γιάννη Δήμου, Ασημώ Ραζή.
Λίγο αργότερα, στο Βελεστίνο γίνεται η πρώτη συνέλευση των αντιπροσώπων από τα 24 χωριά του Πηλίου και από τον κάμπο . Αυτή η συνέλευση ονομάστηκε <<Βουλή της Θετταλομαγνησίας>> με πρόεδρο τον Άνθιμο Γαζή και γραμματέα τον Φίλιππο Ιωάννου από τη Ζαγορά. Εκεί βγήκε η προκήρυξη-κάλεσμα προς όλους τους χριστιανούς της Θεσσαλίας για ξεσηκωμό εναντίων των Τούρκων και μπήκε και η γνωστή σφραγίδα που είχε φτιάξει ο Άνθιμος Γαζής.
Στις 10 Μαΐου ανήμερα του Πάσχα μαζί με το ‘ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ ‘ σε όλες τις εκκλησίες του Πηλίου ακούστηκε και το ‘Η ΕΛΛΑΣ ΑΝΕΣΤΗ’.
Τις επόμενες ημέρες οι οπλισμένοι Πηλιορείτες με αρχηγό τον Κυριάκο Μπασδέκη ξεκίνησαν για την πολιορκία του κάστρου και στρατοπέδευσαν έξω από αυτό, στη σημερινή θέση Εφτά Πλατάνια όπου ενώθηκαν με όλους τους επαναστάτες. Ο Κυριάκος Μπασδέκης κατά τη διάρκεια της πολιορκίας τραυματίστηκε και μεταφέρθηκε στο Τρίκερι. Τη διοίκηση ανέλαβε ο Κοντονίκος το πρωτοπαλίκαρο του Μπασδέκη. Η πολιορκία του κάστρου κράτησε μόνο λίγες μέρες καθώς οι Τούρκοι απέκρουαν όλες τις επιθέσεις των άπειρων και ενθουσιωδών Πηλιορειτών. Οι Έλληνες άμαθοι από μάχες και η έλλειψη πολεμοφοδίων τους ανάγκασε να λύσουν την πολιορκία. Τα καράβια που έριξαν με τα κανόνια τους βολές προς το κάστρο έφυγαν και αυτά, ενώ ο Γαζής μάταια ζητούσε βοήθεια από τη νότια Ελλάδα.
ΟΙ Πηλιορείτες παρά την ηρωική και γενναία αντίσταση δεν τα κατάφεραν. Οι Έλληνες είχαν σκορπίσει. Στη Μαγνησία έστειλε Τούρκικο στρατό , από τη Λάρισα, ο Μαχμούτ πασάς (Δράμαλης) και έπνιξε την Επανάσταση στο αίμα. Χωρίς ουσιαστική αντίσταση προχώρησε στα Κανάλια και την Κάπουρνα κατασφάζοντας τους κατοίκους. Στη Μακρινίτσα ο Χατζηρήγας με λίγους πολεμιστές που έμειναν, πολέμησε γενναία. Μαζί του πολέμησαν και οι γυναίκες Σκαρλάταινα και Ακρίβαινα που σκότωσαν πολλούς Τούρκους. Οι Τούρκοι του Δράμαλη μετά τη σφαγή στη Μακρινίτσα, πέρασαν στην Πορταριά και κατέβηκαν στα Λεχώνια . Ο πολυάριθμος τούρκικος στρατός σκότωσε και αιχμαλώτισε γυναικόπαιδα και γενικά σε αντίποινα για την αντίσταση των κατοίκων των χωριών , έκαψε τα σπίτια των φιλικών και έβαλε στους ραγιάδες επιπλέον φόρους. Πολλοί κάτοικοι των χωριών καταφεύγουν στο Τρίκερι για περισσότερη ασφάλεια. Εκεί καταφεύγει κι ο Γαζής με τον καπετάνιο Μήτρο Μπασδέκη, γιο του Κυριάκου, που δε σταματά την ετοιμασία νέου κινήματος. Μαζί με την επιτροπή ήταν αναγκαστικά κι ο Γιάννης Δήμου, που στο δρόμο για τη Μηλίνα δολοφονείται. Το κίνημα μετά την επέμβαση του Δράμαλη δεν εξολοθρεύθηκε τελειωτικά. Επαναστατικά σώματα τριγύριζαν για μια διετία ακόμη στο Πήλιο για να απομονωθούν τελικά και αυτά στο Τρίκερι.
….Εδώ πρέπει να επισημάνουμε το εξής: Το Τρίκερι για τρία ολόκληρα χρόνια, από τον Ιούνιο του 1821 έως τον Αύγουστο του 1823 χωρίς διακοπή, θα είναι η μόνη ελεύθερη περιοχή της Θετταλομαγνησίας και κέντρο των επαναστατικών επιχειρήσεων και υποδοχής των καταδιωκομένων.
Η επανάσταση που ξεσήκωσε ο Γαζής στο Πήλιο, αν και απέτυχε στους σκοπούς της, με αποτέλεσμα να γνωρίσει ο τόπος σε μεγάλο βαθμό την θηριωδία των τούρκων, αποτέλεσε την πρώτη σοβαρή προσπάθεια των κατοίκων του να απελευθερωθούν. Έτσι τελείωσε ο πρώτος χρόνος (1821) του ξεσηκωμού στο Πήλιο. Η Επανάσταση του Πηλίου, ήταν μια ακόμη απόπειρα των αλύτρωτων Ελλήνων να απελευθερωθούν από τον Τουρκικό ζυγό.
Τελειώνοντας θα ήθελα να κάνω μια μικρή αναφορά στις γυναίκες που ακούστηκαν στο παραπάνω κείμενο και οι οποίες προσέφεραν ανώνυμα στην εξέγερση του 1821. ΕΙΝΑΙ… η Σκαρλάταινα, η Ακρίβαινα και η Ασμώ Ραζή.
Στην ιστορία όμως έχουν μείνει και οι γυναίκες της Παλαιάς Μιτζέλας οι οποίες προτίμησαν να πέσουν στο γκρεμό με τα παιδιά τους για να μην αιχμαλωτιστούν και ατιμαστούν από τους Τούρκους.
Η Παλαιά Μιτζέλα ήταν ένα χωριό καρφιτσωμένο σε μια απόκρημνη πλαγιά, βόρεια του Πηλίου, το οποίο κάηκε ολοσχερώς και αργότερα μεταφέρθηκε ως Νέα Μιτζέλα, Αμαλιάπολη σήμερα, στην παραθαλάσσια περιοχή του δυτικού Παγασητικού κόλπου του Δήμου Αλμυρού.
*Η Βασιλική Παπαευσταθίου είναι Γραμματέας του Σοροπτιμιστικού Ομίλου Βόλου “Θέτις” και το παρών κείμενο ή εισήγηση της από πηγές στην διαδικτυακή εκδήλωση του Ομίλου στις 14-3 με τίτλο : Ο Ηρωισμός είναι “και” γένους θηλυκού
