Το νέο βιβλίο του Μίμη Ανδρουλάκη κυκλοφορεί εδώ και λίγες ημέρες και ο συγγραφέας μίλησε στο TheTOC, όπου αποκάλυψε άγνωστες ιστορίες για πρόσωπα όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, η Μελίνα Μερκούρη, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης
Φοβάστε το σκοτάδι που μπορεί να φέρει ο θάνατος ή μια κλονισμένη υγεία;
“Δεν τον φοβάμαι τον θάνατο δεν έχω τέτοιο φόβο μέσα μου. Περιγράφω στο βιβλίο μου μια περιπέτεια θανάτου που είχα μικρός λόγω του άσθματος που πέρασα. Και αυτό μου ανέπτυξε την στωικότητα και την ψυχική αντοχή στις δυσκολίες. Άλλωστε βασική μου φιλοσοφική αρχή είναι ότι ποτέ δεν ξέρεις και πρέπει να κλείνεις τα βιβλία και τις εκκρεμότητας της ζωής”.
Οι περισσότερες εκκρεμότητες συνεπώς έχουν κλείσει;
“Κοίταξε αυτή τη στιγμή βγάζω στη φόρα, κοινοποιώ τα εσώτερα μου ,αδειάζω τον εσωτερικό μου χώρο, βγάζω τα τιμαλφή μου στον αέρα. Αδειάζοντας τον εσωτερικό μου χώρο δημιουργώ τη δυνατότητα να υποδεχτώ καινούργια πράγματα; Πραγματική σκέψη ή ψευδαίσθηση ελπίζω να έχω ένα περιθώριο να προσθέσω καινούργια πράγματα σε αυτό το κενό που αφήνει η αυτοβιογραφία μου”.
Όταν είδα την Μελίνα γυμνή
Στο βιβλίο μιλάτε για τα δίπολα της ζωή σας για το Τσαγκαράδικο του πατέρα και το Μοδιστράδικο της μάνας, τον αντρικό και το γυναικείο κόσμο που σας καθόρισε. Ποιος σας στιγμάτισε περισσότερο η μάνα Ειρήνη ή ο πατέρας Γρηγόρης;
“Πάντα σε αυτή την αντίφαση ήμουνα. Από τον πατέρα μου πήρα μια ακούραστη κοινωνικότητα και εξωστρέφεια και από τη μάνα μου πήρα την εργατικότητα της μοδίστρας. Από τον παππού μου τον Δημήτρη την αίσθηση του καθήκοντος.
“Είμαι ευγνώμων και για όλα . Νομίζω ότι το βλέμμα μου στον κόσμο βγήκε μέσα από το τσαγκαράδικο και το βλέμμα μου στο γυναικείο κόσμο βγήκε μέσα από το μοδιστράδικο. Είμαι ο άνθρωπος που έχει δει την Μελίνα να κάνει γυμνή πρόβα στο σπίτι της μάνας μου. Οι γυναίκες όταν γδύνονται στη μοδίστρα τα λένε όλα, έχουν μία τάση να ξεγυμνώνουν και την ψυχή τους”.
Ήταν τότε που η μητέρα σας την προέτρεψε να κάνει παιδί;
“Ναι γιατί η Μελίνα έκανε ψευτοεμετούς στην πρόβα. Το σπίτι μας ήταν ταπεινό έσταζε από πάνω γιατί είχαμε χωμάτινη οροφή και στα μέρη μας γυριζόταν το “Ο Χριστός ξανασταυρώνεται”. Ετσι έζησα έντονες σκηνές με την Μελίνα. Τότε ήμουνα πέντε χρονών. Τότε την φοβόμουν, μου δημιουργούσε ένα άγχος και ένα φόβο γιατί έβλεπα τη μάνα μου να είναι σε απελπισία όταν έβρεχε γιατί θα έσταζε το σπίτι.
Είμαι λοιπόν σε μία πρόβα που η Μελίνα κάνει εμετούς και το σπίτι μας στάζει σε τρία διαφορετικά σημεία και τρέχω να φέρω κατσαρόλια για να μαζεύουμε τα νερά. Είναι μία απελπιστική σκηνή και έτσι μου έμεινε η Μελίνα με ένα άγχος και μου προκαλούσε πάντα ένα άγχος.”
Το τσαγκαράδικο του πατέρα και η διεστραμμένη πολιτικοποίηση του
Για την Μελίνα θα μου πει και αργότερα όταν του εκμυστηρεύτηκε το πρόβλημα υγείας της με τον καρκίνο. Όμως η σκέψη του γυρνάει ξανά στο τσαγκαράδικο που είχε τοιχογραφίσει με μινωικά χρώματα ο Νίκος Κούνδουρος.
“Στο τσαγκαράδικο κάθονται όλοι γύρω-γύρω από τον πάγκο και μιλάνε όλη μέρα, αστειεύονται, λένε ιστορίες, γίνεται τόπος συγκέντρωσης. Το μαγαζί μας ήταν η αγορά του Αγίου Νικολάου, μαζεύονταν όλοι, ήταν το κέντρο ρακοποσίας και ρακοκατανύξεων. Εκεί γνώρισα για πρώτη φορά τον Νίκο Κούνδουρο σε μια ρακοκατάνυξη.”
Το τσαγκαράδικο ήταν αυτό που τον έκανε να μαθαίνει έστω και καθυστερημένα τα νέα και να ξεκοκαλίζει εφημερίδες αντί για τα παιδικά περιοδικά της εποχής.
“Ήμουν ένα παιδί που δεν είχει λεφτά να πάρει κλασσικά και μικρούς ήρωες και τέτοια, ενώ έπαιρνα με το κιλό τις εφημερίδες για να τυλίγουμε τα παπούτσια. Δηλαδή με ετεροχρονισμό τριών ημερών διάβαζα όλες τις εφημερίδες από τότε που έμαθα γραφή και ανάγνωση. Ξεκινούσα από τα αθλητικά, ήξερα όλες τις εντεκάδες των ομάδων του ’50 και του ’60 και έπαθα και μία νόσο που λέγεται υπέρμετρη διαστραμμένη πολιτικοποίηση στην εφηβεία μου.”
Διαβάζοντας το βιβλίο είναι σαν να βλέπεις μία κινηματογραφική ταινία να εξελίσσεται μπροστά στα μάτια σου. Αναρωτιέμαι αν είναι τόσο δυνατή η μνήμη του ο σκληρός δίσκος στο μυαλό του όπως λέει ή αν έχουν υπάρξει σημειώσεις όλα αυτά τα χρόνια.
“Αυτά τα γεγονότα επαναλαμβάνονται ακούραστα όσο κι αν τα διώχνω πέντε με εφτά το πρωί κάθε μέρα. Οσο προσπαθείς να τα διώξεις επανέρχονται με τρομερή ταχύτητα.
Δεν κρατάω ποτέ σημειώσεις, έχω γράψει 35 βιβλία δεν έχω ποτέ σημειώσεις, δουλεύω με τη μνήμη μου και τσεκάρω είτε εκ των προτέρων είτε εκ των υστέρων μερικά πράγματα. Όλα αυτά υπάρχουν στο κεφάλι μου. Ρώτησε με ότι θες για την δεκαετία του ’60 είναι τρέλα πως τα θυμάμαι όλα αυτά. Και με αυτό το βιβλίο διασώζω στην συλλογική μνήμη πρόσωπα και χαρακτήρες”.
Υπάρχουν πολλά να διασωθούν ακόμα απ’ όσα υπάρχουν στο σκληρό δίσκο του μυαλού;
“Έχω πάρα πολλά για τον Χαρίλαο Φλωράκη που τον έχω ζήσει πολύ, τον Λεωνίδα Κύρκο, τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, τον Ανδρέα Παπανδρέου. Εννοείται όμως ότι είμαι και ένας μανιακός αναγνώστης. Η μνήμη μου φρεσκάρεται και από μεταγενέστερα διαβάσματα.”
Η αφίσα της Φρειδερίκης και η συνάντηση με τη Σοφία στην Ισπανία
Του αναφέρω ότι στο βιβλίο περιγράφει με ιδιαίτερη ακρίβεια ένα περιστατικό με μια αφίσα της Φρειδερίκης στο τσαγκαράδικο του πατέρα του και το συνδυάζει αυτό με την συνάντηση που είχε με την βασίλισσα Σοφία λίγες δεκαετίες μετά στο ισπανικό παλάτι
“Οι τσαγκαράδες κάνουν όλη τη μέρα πλάκα κάθονται γύρω από τον πάγκο και λένε ιστορίες. Μέσα στην πλάκα κάποιος έπιασε μια μεγάλη αφίσα της Φρειδερίκης που την είχαμε υποδεχτεί στην Κρήτη ένα μήνα πριν, βάζει πάνω μέλι και μια βενζινόκολλα και την κολλάει στον εξωτερικό τοίχο. Πήγαν όλες οι μύγες, όλα τα κουνούπια, τα έντομα, οι σφήκες και κολλήσανε στο πρόσωπο της Φρειδερίκης. Κάποιος πήγε και το κάρφωσε για να συλληφθεί ο πατέρας μου αλλά κινητοποιήθηκε όλη η πόλη και έτσι δεν έγινε αυτόφωρο.
Κοίταξε τώρα πως τα φέρνει η τύχη και μετά από πολλά χρόνια το 1992 με μια αντιπροσωπεία της Βουλής πήγαμε στο παλάτι στην Ισπανία. Όταν μπήκαμε μέσα στο παλάτι ξαφνικά η Σοφία με πλησίασε και άρχισε να μου λέει “Λεφτά για την παιδεία όχι στην Σοφία”. Κάποιος προφανώς της είπε ποιοι είμαστε και είπε ότι εγώ ήμουνα στο φοιτητικό κίνημα. Δεν πρόλαβα να της πω ότι εγώ τότε πήγαινα στην πέμπτη δημοτικού και δεν ήμουνα στο φοιτητικό κίνημα του ’60. Έμεινε λοιπόν η γυναίκα με αυτή την την εντύπωση αλλά με αντιμετώπισε με άνετο και χαριτωμένο τρόπο. Είναι φιλελεύθερη ,είναι κυρία πραγματικά και ως βασίλισσα της Ισπανίας ήταν κυρία.”
Το τραύμα του Μίκη που δεν εξελέγη βουλευτής το 1974
Ξαναγυρνάω στην Μελίνα αλλά και στον αγαπημένο του Μίκη Θεοδωράκη για να του θυμίσω αυτό που λέει στο βιβλίο του ότι και ο Μίκης και η Μελίνα παγκόσμιες μορφές του αντιδικτατορικού αγώνα, δεν κατόρθωσαν να εκλεγούν στις πρώτες εκλογές του ’74.
“Πράγματι δεν εκλέχτηκαν και ήταν τραγικό αυτό. Η σταυροδοσία, ο κομματισμός, η σύγκρουση, ο εμφύλιος της Αριστεράς ήταν φοβερός. Η οργανωμένη σταυροδοσία οδήγησαν στο να μην εκλεγεί ο Μίκης. Το ίδιο έγινε και στο ΠΑΣΟΚ που δεν εξελέγη η Μελίνα. Ιδιαίτερα για τον Μίκη όμως είναι πιο πικρή αυτή η ιστορία. Η Μελίνα είχε πιο στέρεο ψυχικό υπόβαθρο, ο Μίκης ανατινάχθηκε. Αυτό προκάλεσε στον Μίκη σε ένα μεγάλο τραύμα που δεν το ξεπέρασε ποτέ. Όλη η Ελλάδα έκανε αντίσταση τραγουδώντας τα τραγούδια του Μίκη και εκείνος δεν εξελέγη στις πρώτες εκλογές”.
Και αυτά τα γεγονότα είναι ένα αμετάκλητο σφάλμα, χαρακτηρισμό που χρησιμοποιείται και για την Πανσπουδαστική νούμερο οκτώ;
“Ναι ο Μίκης ήταν σύμβολο έπρεπε να στηριχθεί, μπορούσε να εκλεγεί κάπου αλλού ο Γόντικας. Είναι μεγάλο τραύμα και αν έχεις διαβάσει το “Σαλός Θεού” θα καταλάβεις πόσο επηρέασε και ανατίναξε τον Μίκη εσωτερικά. Θα σου πω όμως και κάτι άλλο για να δεις και τις αντιφάσεις των μεγάλων.
Το ’74 όπως η ίδια η Μελίνα και ο Μίκης μου έχουν πει και ο Χαρίλαος Φλωράκης έχει επιβεβαιώσει, η Μελίνα ήθελε να κατέβει με την ενωμένη Αριστερά. Είχε κλείσει με τον Μπριλλάκη την συνεργασία. Ο Χαρίλαος ήταν θετικός και η ίδια ζήτησε να απαντήσει σε δύο εικοσιτετράωρα. Και λέει ο Μίκης: Γιατί μιλάει και με τον Αντρέα; Και την έκοψε από τα ψηφοδέλτια. Ο Μίκης την έκοψε από τα ψηφοδέλτια γιατί θα κατέβαιναν και οι δύο στο ψηφοδέλτιο της Β Πειραιά. Έχει πει εκ των υστέρων “τι έγκλημα έκανα, της έδωσα την προίκα να γίνει υπουργός”. Διότι πράγματι αν ήταν με εμάς θα ήταν μια προσωπικότητα της Αριστεράς, θα άνοιγε την Αριστερά αλλά δεν θα γινόταν ποτέ υπουργός Πολιτισμού”.
Η εξομολόγηση της Μελίνας για τον καρκίνο
Για να κλείσουμε το κεφάλαιο Μελίνα του ζητώ να μου περιγράψει ξανά αυτό το πολύ προσωπικό που είχε με την λαμπερή Μελίνα ένα βράδυ στα έδρανα της Βουλής.
“Ήξερα όλα τα ερωτικά και τις παρασπονδίες της Μελίνας, τα είχα μάθει όλα τα προσωπικά της. Άλλωστε και ως παιδιά που παρακολουθούσαμε τα γυρίσματα του “Ο Χριστός ξανασταυρώνεται” κάτι έπαιρνε το μάτι μου. Είναι φοβερές, από εκείνα τα γυρίσματα με τα φορέματα της μάνας μου. Της άρεσε της Μελίνας να της λέω πάντα σεξιστικά ακραία. Μου έλεγε πως με βλέπατε στην δικτατορία όταν ήσασταν κρατούμενοι; Της έλεγα ότι πιο ακραίο υπήρχε και ενθουσιαζόταν με αυτά. Μια φορά πήγα να της δώσω θάρρος να την κάνω να γελάσει στη Βουλή αλλά δεν είχε κουράγιο. Άνοιξε το πουκάμισο της και μου έδειξε το στήθος της. Δεν είχε πρόβλημα να μου το δείξει γιατί το είχα δει και ως παιδί. Ηταν μαύρο είχε μπλαβίσει. Μου λέει δεν θέλω να πεθάνω. Αυτή τη σκηνή δεν την έχω ξεχάσει ποτέ.”
Όταν είπε δεν θέλω να πεθάνω τι της απαντήσατε;
“Έλα ρε της λέω δεν πρόκειται να πεθάνεις, εσύ είσαι αθάνατη, είσαι γκόμενα. Εχεις ακόμα να πάρεις 500 πιτσιρικάδες. Της έλεγα τέτοια, της άρεσαν όλα αυτά, αλλά την τελευταία φορά δεν μπορούσα να την πείσω”.
Όταν ο Μίκης και ο Μάνος έκλαιγαν μαζί για τον θάνατο της μάνας του Χατζηδάκι
Του ζητάω να φωτίσουμε περισσότερο τα κεφάλαια Χατζηδάκις και Θεοδωράκης, μια και στο βιβλίο περιγράφει μια συγκλονιστική στιγμή των δύο αντρών, για την οποία σήμερα δίνει περισσότερες πληροφορίες.
Είμαστε μαζί με το Μίκη, έχουμε πάει σε μια φοβερή εκδήλωση στο νέο Φάληρο και γίνεται ένα κρητικό τσιμπούσι σε ένα μαγαζί. Είμαστε μεθυσμένοι και τηλεφωνούν στο Μίκη να του πουν ότι πέθανε η μάνα του Μάνου. Οδηγώντας ο Μίκης σαν τρελός στη Συγγρού φτάνουμε στο σπίτι του Μάνου στην Ρηγίλλης. Ανεβαίνουμε πάνω, καθόμαστε στο κουζινάκι του Μάνου και αρχίζουν και οι δυο να πίνουν κονιάκ. Αγκαλιάζονται και τραγουδούν επονίτικα τραγούδια γιατί και οι δύο ήταν στην ΕΠΟΝ. Ανεξάρτητα αν μετά ο Μάνος ερωτεύτηκε τον Καραμανλή. Έπιναν και οι δύο συνέχεια κονιάκ και κάποια στιγμή μέθυσαν και οι δύο. Αυτή η σκηνή είναι για μένα από τα τιμαλφή των τιμαλφών μου.
Υπάρχει και κάτι άλλο που δεν έχετε περιγράψει ακόμα για αυτή τη σκηνή;
“Ναι θα σου πω. Τον Μάνο λόγω της δεύτερης ζωής που είχε, εννοώ της σεξουαλικής, τον εκβίασαν κυκλώματα ύποπτα, ελεεινά, μαφιόζικα και ο αδερφός του Μίκη Θεοδωράκη, ο Γιάννης, με ένα σαρανταπεντάρι ως κρητικός τους είπε “αν ξαναενοχλήσετε τον Μάνο, θα σας καθαρίσουμε, εμείς οι κρητικοί μαυροπουκαμισάδες θα σας καθαρίσουμε”. Εκβίαζαν τον Μάνο για την προσωπική του ζωή και μάλιστα οι εκβιαστές δεν ήταν μόνο πρόσωπα υπόγεια της νύχτας αλλά και ένας από ένα περιοδικό τραγουδιού. Και πρόσωπα από τον καλλιτεχνικό χώρο.
Και οι εκβιασμοί τι αντικείμενο είχαν;
“Του ζητούσαν λεφτά και ο Μάνος είχε πει εκεί μπράβο Μίκη με έσωσες τότε”.
Μια και λέτε για την ερωτική ζωή και τον εκβιασμό του Μάνου κάθε φορά που είναι η επέτειος του θανάτου του πολλοί θυμούνται την άθλια ιστορία της Αυριανής εναντίον του Μάνου.
“Αυτό ήταν μια αθλιότητα γιατί ο Μάνος είναι ένα ιερό πρόσωπο. Αυτή είναι μια μαύρη σελίδα, μια κατάμαυρη σελίδα. Αλλά δεν άγγιξε τον Μάνο τίποτα. Ο Μάνος ήταν μια ιερή μορφή και σε πολλά πράγματα υπερείχε και από τον Μίκη”.
Ο πρώην πρωθυπουργός που τηλεφώνησε στο Μίκη για να μιλήσει στο Σύνταγμα
Θέλοντας να κλείσουμε και το κεφάλαιο Μίκης Θεοδωράκης τον ρωτώ για τις τελευταίες πολιτικές επιλογές του μεγάλου συνθέτη αλλά και για την απόφαση του να μιλήσει στο Σύνταγμα στην συγκέντρωση κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών.
“Ο Μίκης είχε εσωτερικές εκρήξεις που τον συνέτριβαν και βυθιζόταν σε κρίσεις καταθλίψεως. Το φάρμακο ήταν να εξωτερικεύει τις εσωτερικές κρίσεις, τις εσωτερικές δονήσεις. Όλα αυτά τα εξωτερίκευε με εκρήξεις πολιτικές, ήθελε να σκάει σαν χειροβομβίδα, αυτό τον έφερνε σε μια ψυχική ισορροπία.
Προσπάθησε να τον αποτρέψω από το να μιλήσει στο Σύνταγμα . Σκέψου ότι το έκανε ενώ είχα βγάλει το βιβλίο ‘Σαλός Θεού” και δεν άφησε το βιβλίο να αναπνεύσει. Ένα βιβλίο εγκεκριμένο από αυτόν. Για μένα ήταν φοβερή στιγμή, προσπάθησα να τον συγκρατήσω αλλά εκείνη τη στιγμή ένα σωρό συστήματα τον φούσκωναν. Μεταξύ σοβαρού και αστείου μου είπε. “Εσείς, δηλαδή εσείς η Αριστερά δεν μου δώσατε ποτέ την ευκαιρία να μιλήσω στο Σύνταγμα”. Γιατί η αλήθεια είναι ότι και στην Ενωμένη Αριστερά το ’74 έπρεπε να χαιρετήσει ο Μίκης. Μίλησε μόνο ο Ηλιού και ο Χαρίλαος. Αυτή είναι η ανθρώπινη ματαιοδοξία. Ηθελε να μιλήσει στο Σύνταγμα. Τον κολάκευαν και πολιτικά πρόσωπα, ήμουν παρών όταν του τηλεφώνησε ένας πρώην πρωθυπουργός.
Κατάλαβα ποιον λέτε, τον Σαμαρά;
“Και ο Μίκης όπως πατάει το κουμπί του τηλεφώνου, δεν ήξερε ο πρώην πρωθυπουργός ότι το έβαλε σε ανοιχτή ακρόαση. Ημουνα παρών, είχα πάει να του πω να μην κάνει αυτή την τρέλα”.
Και τον πήρε ο Σαμαράς να του ζητήσει να μιλήσει στο Σύνταγμα;
“Δεν έχει σημασία να πούμε τα ονόματα αλλά δεν ήταν μόνο αυτός, τον παίρνανε ομοσπονδίες από παντού, από την Αυστραλία από την Αμερική. Ο Μίκης μέχρι τέλους είχε το σύνδρομο της κλεψύδρας. Δηλαδή ο χρόνος τελειώνει, οι τελευταίοι οι κόκκοι της άμμου δεν πέφτουν ακόμα, έχω καιρό να ρεφάρω όλες τις απώλειες, να αντισταθμίζω τα σφάλματα και τις ελλείψεις να κάνω κάτι μεγάλο ένα άλμα ξανά στον ουρανό.
Αυτό το είχε μέσα του πολύ έντονα. Και το εκδήλωσε πολύ δυναμικά με την χρεοκοπία και τα μνημόνια. Νόμισε ότι ήρθε η ώρα να εκδικηθεί ένα πολιτικό σύστημα, το οποίο τον εκμεταλλεύτηκε πολύτροπα αλλά του αρνιόταν πάντα την πρωτοκαθεδρία. Ο Μίκης είδε με τρομερή διορατικότητα ότι έρχεται ένα μεγάλο κύμα διαμαρτυρίας, δεν το είχε πάρει χαμπάρι στην αρχή ο Τσίπρας. Το είδε ο Μίκης και το καβάλησε.
Του είπα τότε “πρόσεξε Μίκη άλλη μια φορά θα βγεις χαμένος γιατί η τύχη είναι γυναίκα και γουστάρει τους νέους, τους θρασείς που την βάζουν κάτω και της δίνουν να καταλάβει”. Και πράγματι ο Μίκης άνοιξε το δρόμο στον Τσίπρα και μετά ένιωσε πάλι χαμένος και τα έβαλε και με τον Τσίπρα. Εγώ πάντα από αγάπη προσπαθούσα να κόψω τους ενθουσιασμούς στον Μίκη, δεν το ξέρει ο πολύς κόσμος. Όταν είσαι κολλητός, δε σημαίνει ότι συμφωνείς πάντα σε όλα. Τον Μίκη τον αγαπούσα όχι σαν αδερφό ή σαν πατέρα μου αλλά κάτι παραπάνω”.
Όταν ο Αλέκος Σακελάριος τον έσωσε από την σύλληψη
Ο Μίμης Ανδρουλάκης σκόπευε να γίνει γιατρός όμως τελικά επέλεξε το Πολυτεχνείο που είχε μια παράδοση, όπως λέει, αγώνων για την δημοκρατία. Αν και αυτή η επιλογή του άφησε ένα στερητικό σύνδρομο για την επιστήμη και τα μαθηματικά.
Στα χρόνια του αντιδικτατορικού αγώνα πριν τελικά συλληφθεί, είχε γλιτώσει τρεις φορές την σύλληψη από τη χούντα.
Την πρώτη φορά ήταν χάρη στον Αλέκο Σακελλάριο που του φίλησε το χέρι μετά.
“Έχει γίνει η συναυλία του Μαρκόπουλου για τη μάχη της Κρήτης στο Σπόρτινγκ, την οποία μετατρέψαμε σε διαδήλωση στην Πατησίων στις 15 Μαΐου του 1972. Οι αστυνομικοί μας κυνηγούν και κάνουν συλλήψεις. Μπαινοβγαίνουμε εμείς από τους παράδρομους, πηγαίνω προς την Αλεξάνδρας έχω εξαντληθεί εντελώς. Ξαφνικά σταματάει ένα ταξί και ακούω μια φωνή “μπες μέσα παιδί μου”. Γυρίζω να κοιτάξω και βλέπω ένα ηλικιωμένο κύριο με μια πιτσιρίκα πολύ πιτσιρίκα που της κρατούσε το χέρι όχι αθώα καταλαβαίνεις τι λέω. Ήταν βράδυ περίπου έντεκα. Ο ταξιτζής μου λέει “βγες έξω είμαι επαγγελματίας θα μου αφαιρέσουν την άδεια”. Του απαντάει εκείνος “να πεις ότι σε διέταξε ο Αλέκος Σακελλάριος”. Ξαναλέει ο ταξιτζής “δεν ξέρω ποιος είναι ο Σακελλάριος τι είναι αυτά που μου λέτε”. Και με σπρώχνει να βγω έξω. Απευθύνεται σε μένα και μου λέει “νεαρέ μου πες ποιος είναι ο Αλέκος Σακελλάριος”. Και εγώ τραγουδάω το “τρεχάτε να προλάβουμε το τραμ το τελευταίο” το κλασσικό τραγούδι που έχει γράψει τους στοίχους ο Σακελλάριος. Εκείνος αντιδρά σαν παιδί, συγκινήθηκε τόσο πολύ που τον αναγνώρισα. Εγώ τον ήξερα από τις εφημερίδες που διάβαζα και από τα χρονογραφήματα που έγραφε”.
Η Πανσπουδαστική Νο 8, το αμετάκλητο τραύμα της Αριστεράς
Το βιβλίο “Πριν σβήσουν τα φώτα” είναι ένα καθαρτήριο για τον Μίμη Ανδρουλάκη όσον αφορά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και κυρίως το κείμενο στο φύλλο νούμερο οκτώ της Πανσπουδαστικής χαρακτηρίζει αρχικά την εξέγερση του πολυτεχνείου ως “προσχεδιασμένη εισβολή την Τετάρτη, 14 του Νοέμβρη, 350 περίπου οργανωμένων πρακτόρων της ΚΥΠ, σύμφωνα με το προβοκατόρικο σχέδιο των Ρουφογάλη – Καραγιαννόπουλου”.
Ο Μίμης Ανδρουλάκης αυτό το κείμενο στο βιβλίο του το χαρακτηρίζει ως “Ύβρις Νο 8”.
“Το κείμενο ανήκει στην σφαίρα του ανθρώπινου παράλογου. Η Πανσπουδαστική Νο 8 είναι εκτός πολιτικής, ανήκει στην ιστορία, είναι το τραύμα που ανήκει στην ιστορία και μόνο η ψυχανάλυση μπορεί να το ερμηνεύσει. Είναι ένα τραύμα. Αυτό το τραύμα έδινε μία ακόμα μεγαλύτερη αινιγματική γοητεία στο συντάκτη του κειμένου. Το πρόσωπο που έγραψε αυτό το κείμενο θεωρούσα βαθιά μέσα μου ότι βασανιζόταν περισσότερο από τον Κάππο που βασανίστηκε”.
Κάποιοι όμως δεν θέλουν ακόμα και σήμερα να κλείσει αυτό το τραύμα. Υπήρξε δημοσίευμα του Ριζοσπάστη που μιλάει για συγγραφείς της δεκάρας.
“Θα τον μάζεψαν όμως πιστεύω τον συντάκτη αυτόν. Εγώ δεν αιφνιδιάζω ποτέ, είχα ειδοποιήσει το ΚΚΕ εκεί που έπρεπε για τις αναφορές μου στην Πανσπουδαστική Νο 8, όχι τώρα τον τελευταίο συντάκτη που δεν ξέρει τι του γίνεται. Δυστυχώς έχει μείνει κάτι από την Πανσπουδαστική Νο 8, ότι εμείς είμαστε από την μια πλευρά και όλοι οι άλλοι είναι απέναντι. Δεν έχουμε φίλους, δεν έχουμε συμμάχους ή είσαι μαζί μας είτε είσαι απέναντι. Αυτό έχει αφήσει ίχνη, υπάρχει ακόμα, αιωρείται. Οποιοι δεν είναι δικοί μας, είναι εχθροί. Ένας ακραίος μανιχαϊσμός που δεν είχε το ΚΚΕ του Φλωράκη. Αυτό επέστρεψε μετά την διάσπαση του 89. Με αυτό το βιβλίο έκλεισα ότι είχα να πω για το Πολυτεχνείο, είναι ένα καθαρτήριο. Εγώ δεν πήγα να δικάσω κανέναν, καν δεν αναφέρω το όνομα του. Περιγράφω το ψυχολογικό προφίλ που μπορεί να δώσει ένα τέτοιο περιστατικό, δηλαδή παραλογισμό. Οι εκκρεμότητες με την ιστορία του Πολυτεχνείου έχουν κλείσει με αυτό το βιβλίο. Ενας σύντροφος μια στιγμή υπό την πίεση των πραγμάτων αισθάνεται σαν μαθητευόμενος μάγος. Πιστεύω ότι αυτός είναι ένα ιερό πρόσωπο, βασανίστηκε περισσότερο από όλους μας για το τραύμα, γιατί το τραύμα είναι ιερό”.
Ο Μητσοτάκης ο Ανδρέας και ο Καραμανλής στον δεύτερο τόμο του βιβλίου
Το βιβλίο “Οταν σβήσουν τα φώτα” σταματά στο 1974, το δεύτερο μέρος του βρίσκεται ήδη στο μυαλό του Μίμη Ανδρουλάκη και όπως αποκαλύπτει, θα κυκλοφορήσει μέσα στο 2023 και θα είναι κατεξοχήν πολιτικό.
“Στο δεύτερο βιβλίο θα υπάρχουν ιδιαίτερες καταγραφές για τον Αντρέα με αγάπη και κατανόηση για το φαινόμενο Ανδρέας. Υπάρχουν πράγματα ιερά για τον Ανδρέα. Κάποτε ρώτησα τον Αντώνη Λιβάνη κάποια πράγματα και μου είπε “μέχρι εδώ τα υπόλοιπα που με ρωτάς είναι για να τα πάρω στον τάφο”.
Ο Ανδρέας εξακολουθεί να είναι αίνιγμα, μπορεί να μπω στο φαινόμενο Ανδρέας πιο βαθιά. Ο Κρεμαστινός μου είχε δώσει πολύ υλικό για τον Ανδρέα. Συζητάμε 20 χρόνια γι’ αυτό το θέμα. Μου λέει η γυναίκα του η Τζένη “γιατί δεν τα γράφεις αφού συζητούσατε τόσα χρόνια για αυτά με τον Δημήτρη, είχα βαρεθεί να σας ακούω”. Δεν ξέρω αν μπορώ να το γράψω το βιβλίο χωρίς τον Δημήτρη. Ένα τέτοιο βιβλίο θέλει σεβασμό και βάθος, δεν έχεις περιθώριο να κάνεις σφάλματα”.
Το δεύτερο βιβλίο θα έχει πολλές αναφορές και στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Ο Μίμης Ανδρουλάκης θυμάται την προτελευταία συνάντηση μαζί του τον Νοέμβριο του 2014
“Η προτελευταία συνάντηση έγινε στο σπίτι του, με είχε καλέσει εκείνος. Είχα καταλάβει ότι δεν βλέπει. Με πήρε τηλέφωνο και μου είπε στείλε μου το βιβλίο Αλέγκρα που ήταν για το 1821. Του το έστειλα και με πήρε μετά από τρεις μέρες και μου λέει “το τελείωσα”. Είχε μια κυρία που του διάβαζε το βιβλίο. Πάω λοιπόν και κάνω την πιο συγκλονιστική συνάντηση μαζί του. Ο Μητσοτάκης ήθελε να του γράψω την μυθιστορηματική του βιογραφία κατά τα πρότυπα του βιβλίου που έκανα για τον Βενιζέλο χωρίς να μου βάζει κανένα όριο. Ο Μητσοτάκης, το δικό του τραύμα της 15 Ιουλίου του ’65 το δήλωσε, το επεξεργάστηκε και έκανε το δεύτερο συγκλονιστικό come back που τον έκανε και πρωθυπουργό.
Σε αυτό το αίτημα του ποια ήταν η δική σας απάντηση;
“Του είπα πρόεδρε έτσι που τα βλέπω τα πράγματα ο γιος σου μπορεί να γίνει αρχηγός, η κόρη σου είναι πρωταγωνίστρια πρέπει να είμαστε σε μια απόσταση και σε μια ουδετερότητα. Όλη αυτή η συζήτηση με τον Μητσοτάκη θα υπάρχει στο δεύτερο τόμο, το έχω πει και στα παιδιά του. Και αυτά που θα έχουν σημασία στον δεύτερο τόμο δεν είναι τόσο τα εντυπωσιακά, όσο είναι οι λεπτές αποχρώσεις, οι οποίες είναι πιο πολύτιμες, το ημίφως τα πράγματα. Στο δεύτερο βιβλίο θα υπάρχουν αναφορές και για τον Κωσταντίνο Καραμανλή, για ένα μύθο της πολιτικής. Στο μυαλό μου είναι ολόκληρο το δεύτερο βιβλίο και ελπίζω ότι θα βγει το 2023, ή τώρα ή ποτέ”.
Αν θα μπορούσε να μπει ένας υπότιτλος στο βιβλίο, μου λέει πως αυτός θα ήταν η φράση “εγώ είμαι οι άλλοι”. Όσον αφορά δε την φωτογραφία στο εξώφυλλο του βιβλίου, είναι μία φωτογραφία από τα χρόνια που γυριζόταν στην Κρήτη η ταινία ο Χριστός ξανασταυρώνεται.
“Ο φωτογράφος Παπαδήμας τον Σεπτέμβριο του 1956 πάει στα χωράφια και βλέπει μία γυναίκα του χωριού η οποία βυζαίνει το μωρό της. Πάει να την αιφνιδιάσει, να βγάλει φωτογραφία το στήθος της. Αυτή τον βλέπει χαμογελάει με αυταρέσκεια και κρύβει το στήθος της με το χέρι. Αυτή τη φωτογραφία την θεωρώ την πιο αντιπροσωπευτική για τις ηρωικές γυναίκες του τόπου μου . Την είχα ως μνήμη συνέχεια αυτή τη φωτογραφία. Εδώ και χρόνια έλεγα αν καμιά φορά κάνω την αυτοβιογραφία μου αυτή θα είναι η φωτογραφία στο εξώφυλλο. Αυτή είναι η πιο αντιπροσωπευτική φωτογραφία του γενέθλιου τόπου μου”.
“Ένα ολόκληρο θέμα στο δεύτερο βιβλίο μου θα είναι όταν ο Θανάσης Τσαλδάρης θα είναι το μεγαλύτερο ανέκδοτο της μεταπολίτευσης. Το ξέρει οικογένεια του, η κόρη του και ο Πάνος που ήταν τότε γαμπρός του, ένα φοβερό περιστατικό με τον Θανάση. Ήταν ωραίος τύπος”.
