Σύμφωνα με έρευνα του Εργαστηριού Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού (Εργ.Ο.Πολι.Σ.Σ), του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Θέμα: Διεξαγωγή έρευνας από το Εργαστήριο Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού (Εργ.Ο.Πολι.Σ.Σ), του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Μετρώντας τις τάσεις, προσδοκίες και ψυχολογικές επιδράσεις του COVID-19 στους επιχειρηματίες και επιχειρήσεις στην Ελλάδα: Μια εμπειρική ανάλυση
Στοιχεία έρευνας
Η έρευνα ήταν ηλεκτρονική με ερωτηματολόγια και απευθυνόταν στους επαγγελματίες, στελέχη και επιχειρήσεις του τουρισμού. Η διεξαγωγή της έγινε από τος χρονικό διάστημα 1-22 Μαΐου και συμμετείχαν σε αυτήν 548 τουριστικές επιχειρήσεις πανελλαδικά.
Σκοπός της έρευνας ήταν να αποτυπωθεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο η άποψη των ανθρώπων του τουρισμού αναφορικά με τις επιδράσεις ψυχολογικές, οικονομικές και λειτουργικές που είχε η πανδημία του COVID-19 τόσο στους ίδιους ως άτομα όσο και στις επιχειρήσεις τους. Στην έρευνα διερευνήθηκαν πολλαπλοί παράγοντες σε ένα απαιτητικό ερωτηματολόγιο. Τεχνικά στο ερωτηματολόγιο οι συμμετέχοντες έπρεπε να αξιολογήσουν σε κλίμακα διαβάθμισης 1-7 (Likert scale) διάφορους παράγοντες για το βαθμό σημαντικότητας, επίδρασης, ή συμφωνίας/διαφωνίας. Εξήχθησαν σε πρώτη φάση μέσοι όροι με βάση την αξιολόγηση 1-7. Τα αποτελέσματα της εκτιμούμε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικά τόσο σε επίπεδο ερευνητικό όσο και σε επίπεδο πολιτικών και αγοράς. Πιο συγκεκριμένα αναδείχθηκαν τα εξής:
Αποτελέσματα
- Αναφορικά με την επίδραση της πανδημίας στις επιχειρήσεις το 73% αυτών δήλωσε ότι ήταν εξαιρετικά αρνητική. Πιο αναλυτικά η αρνητική αυτή επίδραση μεταφράστηκε στην μείωση του τζίρου, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην αδυναμία κάλυψης οικονομικών υποχρεώσεων (οι μέσοι όροι από 5.14/7.00 έως 6.3/7.00). Στον πίνακα 1 παρουσιάζεται ο βαθμός επίδρασης για όλους τους παράγοντες που αξιολογήθηκαν
- Η ίδια εικόνα παρουσιάζεται και στην περίπτωση των επαγγελματιών σε ατομικό επίπεδο. Η άμεση επίδραση του COVID-19 επηρέασε αρνητικά στην σε μεγάλο βαθμό την ικανοποίηση των οικονομικών υποχρεώσεων, την προσπάθεια νέων θέσεων εργασίας και επέφερε στους επαγγελματίες του τουρισμού αβεβαιότητα βιωσιμότητας των επιχειρήσεων τους (από 5.29 ́/ 7.00 έως 5.58/7.00)
Σχόλιο 1: Τα παραπάνω αποτελέσματα ήταν σε μεγάλο βαθμό αναμενόμενα καθώς συνδέονται άμεσα και με την καθημερινή λειτουργία των επιχειρήσεων και τις απαιτήσεις που απορρέουν από αυτή. Παρατηρούμε ότι σε ατομικό επίπεδο, δεν έχουν δημιουργηθεί ψυχολογικές επιδράσεις αλλά παραμένει το πρόβλημα έντονο στην λειτουργία και βιωσιμότητα των επιχειρήσεων
Πίνακας 1
Πηγή: Εργαστήριο Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού – ΤΟΕ/ ΠΘ (2020)
- Αναφορικά με την επίδραση του COVID-19 στον ελληνικό τουρισμό, οι επαγγελματίες του τουρισμού δηλώνουν ότι ο COVID-19 συνδέεται με αλλαγή στο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, ενώ το 2020 κρίνεται μια εντελώς ή σχετικά χαμένη χρονιά για τον τουρισμό στη χώρα μας (από 5.06 έως 5.21)
[Πίνακας 2]
- Αντίστοιχα ο Covid-19 θα επηρεάσει τόσο τη διεθνή τουριστική ζήτηση, όσο και την προσφορά, θα σημάνει μια νέα εποχή για την τουριστική αγορά και θα εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των τουριστικών επιχειρήσεων διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα
Σχόλιο 2: Είναι πολύ σημαντικό το στοιχείο ότι οι επαγγελματίες του τουρισμού προσβλέπουν σε μια ριζική αλλαγή στο μοντέλο του ελληνικού τουρισμού, το οποίο όμως θα επιφέρει αλλαγές και σε διεθνές επίπεδο. Ένα μοντέλο που πλέον θα βασίζεται στην αλλαγή της ψυχολογίας των τουριστών και ίσως και του μοντέλου που επικρατεί πλέον τα τελευταία χρόνια αυτό της ‘συνολικής ικανοποίησης μέσα από την εμπειρία των τουριστών’ (total satisfaction of tourism experience). Το γεγονός αυτό από μόνο του σημαίνει αλλαγή στον σχεδιασμό και την παραγωγή νέων προϊόντων και υπηρεσιών από την αγορά, εντείνοντας παράλληλα και τον ανταγωνισμό για καλύτερη παροχή υπηρεσιών μεταξύ των επιχειρήσεων. Παράλληλα οι επαγγελματίες του τουρισμού έχουν κατανοήσει την δυσκολία της επίτευξης μιας επιτυχούς χρονιάς για τον ελληνικό τουρισμού στο 2020, προσβλέποντας έτσι σε όσο το δυνατόν μικρότερες απώλειες για την περίοδο αυτή
Πίνακας 2
Πηγή: Εργαστήριο Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού – ΤΟΕ/ ΠΘ (2020)
- Τώρα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι και τα ευρήματα στην ερώτηση κατά πόσο οι επαγγελματίες του τουρισμού πιστεύουν ότι κάποιοι συγκεκριμένοι παράγοντες μπορούν σε επίπεδο, εθνικό, περιφερειακό/ τοπικό αλλά και σε επίπεδο επιχείρησης να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις να ανακάμψουν. Πιο συγκεκριμένα πιστεύουν ότι σε εθνικό επίπεδο η Ελλάδα και η φήμη και δυναμική της ως κορυφαίος διεθνής τουριστικός προορισμός είναι και ο περισσότερο σημαντικός παράγοντας, συνοδευόμενος από την συνολική βελτίωση της χώρας τουριστικά, αλλά και την ύπαρξη μιας νέας τουριστικής στρατηγικής, στο νέο πλέον μοντέλο τουρισμού που αναδεικνύει η νέα κρίση. Σε επίπεδο περιφερειακό/ τοπικό κυριαρχεί ο προσανατολισμός στις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις και προγράμματα, ενώ επίσης δυο πολύ σημαντικά ευρήματα σηματοδοτούν την ανάγκη στην αλλαγή πλεύσης σχετικά με το μοντέλο της τουριστικής ανάπτυξης στη χώρα μας. Το πρώτο στοιχείο είναι η ανάγκη συνεργασίας μεταξύ τοπικών φορέων διοίκησης και επιχειρήσεων τουρισμού και το δεύτερο η εστίαση πλέον στην μοναδικότητα και ιδιαιτερότητα του κάθε προορισμού ξεχωριστά! Για τους επιχειρηματίες του τουρισμού φαίνεται πλέον και αυτό είναι πολύ ενθαρρυντικό ότι το να είναι από μόνο του ένα προορισμός brand name σήμερα δεν αρκεί, απαιτεί και άλλα πράγματα (Πίνακας 3)
Πίνακας 3
Πηγή: Εργαστήριο Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού – ΤΟΕ/ ΠΘ (2020)
Τέλος σε επίπεδο επιχείρησης, οι επαγγελματίες του τουρισμού, πιστεύουν ότι παράγοντες όπως, η ποιότητα υπηρεσιών, το καλό όνομα της επιχείρησης και η τεχνογνωσία είναι οι βασικοί άξονες ανάκαμψης. Ιδιαίτερα σημαντικό όμως είναι το γεγονός ότι οι άνθρωποι της αγοράς μετά από αυτό το τρίπτυχο που αναδεικνύει τη δυναμική της ποιότητας υπηρεσιών από τις επιχειρήσεις, θεωρούν πολύ σημαντικό τον παράγοντα της γνώσης των εξελίξεων στις τάσεις και προτιμήσεις των τουριστών (μ.ο. 5.7/7.0). Το γεγονός αυτό είναι σημαντικό διότι μόνο η κατανόηση της τουριστικής ζήτησης μπορεί να οδηγήσει στη διαμόρφωση τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών και κατ’ επέκταση στην παροχή άριστων υπηρεσιών
Σχόλιο 3: Πέρα από τη δυναμική των επιχειρήσεων αναφορικά με την ποιότητα, το όνομα και την τεχνογνωσία οι άνθρωποι του τουρισμού αναδεικνύουν την σημασία των δεδομένων, των στοιχείων και των πληροφοριών αναφορικά με τις τάσεις, προτιμήσεις, ανάγκες, απαιτήσεις, αισθήματα, προσδοκίες των τουριστών, δηλαδή την ανάγκη διερεύνησης της ψυχολογίας των τουριστών! Το γεγονός αυτό δεν καλύπτεται με δευτερογενή δεδομένα και μακροοικονομικές προβλέψεις, θέλει ανάλυση σε βάθος και χρήση συγκεκριμένων ερευνητικών εργαλείων, άρα ερευνών αγοράς (πρωτογενές υλικό), κάτι στο οποίο η χώρα μας υστερεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, όταν συρρέουν σε αυτήν 35 εκατ. τουρίστες!!
- Σε επίπεδο Ελλάδας, οι επαγγελματίες του τουρισμού εκτιμούν ότι ο COCID-19 σε μεγάλο βαθμό έχει επηρεάσει όλες τις μορφές τουρισμού στη χώρα μας αλλά κυρίως, τον μαζικό τουρισμό, τα μεγάλα γεγονότα (mega events) πολιτιστικού – αθλητικού χαρακτήρα, τον τουρισμό κρουαζιέρας και τον συνεδριακό τουρισμό (Πίνακας 4)
Πηγή: Εργαστήριο Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού – ΤΟΕ/ ΠΘ (2020)
Επίσης πολύ σημαντικά είναι τα ευρήματα για τις βασικές τουριστικές αγορές της Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα:
- Οι επαγγελματίες του τουρισμού πιστεύουν ότι οι πολίτες των βασικών χωρών που επλήγησαν (Ιταλία, Ισπανία, ΗΠΑ, Τουρκία, Βρετανία, Γερμανία) και οι οποίες αποτελούν ταυτόχρονα και τις κύριες τουριστικές αγορές της χώρας μας, θα κάνουν διακοπές στην Ελλάδα μόνο και εφόσον έχουν εξασφαλιστεί συνθήκες ασφάλειας και πρωτόκολλα υγείας, καθώς η ψυχολογία τους είναι κλονισμένη και κάποιοι μπορεί να μην κάνουν διακοπές πουθενά τελικά (Πίνακας 5)
- Σε συνάρτηση με τα προηγούμενα, οι επαγγελματίες του τουρισμού είναι διατεθειμένοι να δεχτούν τουρίστες από τις παραπάνω χώρες, εφαρμόζοντας τα πρωτόκολλα υγείας, διαμορφώνοντας νέα προϊόντα και υπηρεσίες, ενώ καλό θα ήταν οι πελάτες τους –τουρίστες να είναι πιστοποιημένοι για την μη ύπαρξη Covid-19
Πίνακας 5
Πηγή: Εργαστήριο Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού – ΤΟΕ/ ΠΘ (2020)
Σχόλιο 4: Οι επαγγελματίες του τουρισμού σίγουρα κατανοούν τη δυσκολία της κατάστασης συνολικά. Εκτιμούν σε μεγάλο βαθμό, πως οι πολίτες των παραπάνω χωρών θα κάνουν διακοπές υπό προϋποθέσεις ασφάλειας και υγείας και αυτό είναι απολύτως λογικό! Παράλληλα όμως αναδεικνύουν και την ψυχολογική φθορά που μπορεί να έχουν οι πολίτες αυτοί και που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την απόφαση τους για διακοπές ανεξαρτήτου τουριστικού προορισμού για φέτος. Τέλος αναδεικνύεται επίσης και η πεποίθηση των επαγγελματιών ότι η χώρα μας είναι ένας από τους ασφαλέστερους τουριστικούς προορισμούς, άρα θα ληφθεί σοβαρά υπόψη η συνολική εικόνα ως Ασφαλής Τουριστικός Προορισμός (Safe Tourist Destination) στην απόφαση των ξένων για διακοπές. Η εικόνα αυτή ήδη προωθείτε και υποστηρίζεται από τους ιθύνοντες του τουρισμού στη χώρα μας
- Αναφορικά με την δυναμική της Ελλάδας ως τουριστικός προορισμός σε σχέση με την πανδημία, εκτιμάται ότι η τουριστική ανάπτυξη στην Ελλάδα, σίγουρα κυρίως εξαρτάται από τις διεθνείς τουριστικές εξελίξεις, ενώ πιστεύεται ότι στα επόμενα χρόνια η Ελλάδα θα αποτελέσει πόλο έλξης για νέες αγορές και η εικόνα της χώρας θα βελτιωθεί έναντι άλλων ανταγωνιστικών χωρών. Παράλληλα όμως, υπάρχει και η έντονη ανησυχία ότι ο Covid-19 μπορεί να οδηγήσει τη χώρα σε συνθήκες προηγούμενης οικονομικής κρίσης (Πίνακας 6)
Πίνακας 6
Πηγή: Εργαστήριο Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού – ΤΟΕ/ ΠΘ (2020)
Τέλος στην ερώτηση σχετικά με τις σημαντικότερες πολιτικές για την αντιμετώπιση της πανδημίας και την ανάκαμψη της αγοράς, οι επαγγελματίες του τουρισμού εστιάζουν, σε γνωστά ζητούμενα, όπως την ύπαρξη φορολογικών ελαφρύνσεων, την ύπαρξη χρηματοδοτήσεων, την ενίσχυση της νοσοκομειακής περίθαλψης σε τουριστικούς προορισμούς, ενώ θεωρούν ότι η διάχυση και η διαφάνεια στην πληροφόρηση για την πανδημία θα προστατέψει τόσο τους τουρίστες όσο και τις επιχειρήσεις τους (Πίνακας 7). Κατά συνέπεια ως άμεσα μέτρα, οι οικονομικές ελαφρύνσεις σε συνδυασμό με τα μέτρα ασφάλειας και τα πρωτόκολλα υγείας, τα οποία έχουν υιοθετηθεί από την κυβέρνηση
Πίνακας 7
Πηγή: Εργαστήριο Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού – ΤΟΕ/ ΠΘ (2020)
Ως τελικό σχόλιο θα επισημάνουμε την ύπαρξη μιας νέας παγκόσμιας τουριστικής κατάστασης, η οποία έχει ήδη αξιολογηθεί από τους ανθρώπους του τουρισμού. Οι απόψεις αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές διότι προέρχονται από αυτούς που ζουν την τουριστική καθημερινότητα, χρησιμοποιούν τις δυναμικές τους να αντιμετωπίσουν προβλήματα και που η φωνή τους πρέπει να ακούγεται έντονα προκειμένου να έχουμε το αποτύπωμα του πόλου της προσφοράς. Από την άλλη υπάρχει ο πόλος της ζήτησης στον οποίο πρέπει να αποδώσουμε επιτέλους την σημασία και βαρύτητα που του αξίζει. Η πανδημία του COVID-19 δημιουργεί και ευκαιρίες, ανασχεδιασμού και οργάνωσης της Ελλάδας ως Ασφαλούς Τουριστικού Προορισμού για τα επόμενα χρόνια. Ας επενδύσουμε προς αυτήν την κατεύθυνση, η αγορά το αναδεικνύει και το επιζητά!
Ομάδα Έρευνας, Επεξεργασίας και Ανάλυσης
Υπεύθυνος Έρευνας: Δρ. Θεόδωρος Μεταξάς, Αν. Καθηγητής, ΤμήμαΟικονομικών (ΤΟΕ) Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Πηνελόπη Βέργου, ΕΔΙΠ ΤΟΕ
Γκάμπυ Γαβριηλίδης, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΤΟΕ
Δημήτρης Καραγιάννης, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΤΟΕ
Μελέτης Ανδρινός, Ερευνητής
Σόφη Μιχαλά, Ερευνήτρια
Συνεργαζόμενες επιχειρήσεις συμβούλων:
Alpha Marketing, Λάρισα
HarcosConsulting, Αμαλιάδα
MOSAIC // Πολιτισμός και Δημιουργικότητα, Πάτρα
Στοιχεία επικοινωνίας:
τηλ. 24210-74917, e-mail: metaxas@econ.uth.grSite: https://ergopolis.econ.uth.gr/el/
