της Εύης Γιαννίκου*
Η επιθετική συμπεριφορά υπήρξε πεδίο έρευνας της κοινωνικής ψυχολογίας από πολύ νωρίς και συνδέθηκε στενά με την έννοια της ματαίωσης. Ματαίωση σημαίνει ότι πολλές προσδοκίες, ελπίδες, όνειρα ή και ανάγκες δεν εκπληρώνονται ή δεν ικανοποιούνται. Τότε ο άνθρωπος μπορεί να γεμίσει θλίψη, απογοήτευση και οργή, που συχνά προετοιμάζουν το έδαφος για μια επιθετική αντίδραση.
Κάθε άνθρωπος στην πορεία της ζωής του θα βιώσει πολλές ματαιώσεις και αυτό αποτελεί και ένα σημαντικό εξελικτικό στάδιο της ψυχικής του διαδρομής. Δεν ανακουφίζουν, ωστόσο, όλοι τον πόνο της ματαίωσης μέσω της βίας. Υπάρχουν παράγοντες, όπως η ψυχική υγεία, το κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο, το οικογενειακό περιβάλλον που θα επηρεάσουν σημαντικά το κομμάτι της συμπεριφοράς.
Σήμερα, ωστόσο, φαίνεται πως η παραπάνω περιγραφή δεν αρκεί. Η καθημερινότητα «σοκάρει» διαρκώς με ακραία και βίαια περιστατικά που δύσκολα μπορεί κανείς να τα συνδέσει μόνο με απλές ματαιώσεις και που η αιτία τους δε θα μπορούσε να αποδοθεί κάπου εύκολα. Τα τελευταία χρόνια, οι βασικοί πυλώνες ασφάλειας και στήριξης έχουν διαβρωθεί. Τίποτα δε θεωρείται δεδομένο και όλα είναι περισσότερο απρόβλεπτα από πριν.
Η ματαίωση πλέον είναι συλλογική, βαθιά και υπαρξιακή. Και τώρα όσο ποτέ άλλοτε φαίνεται το αποτέλεσμα όσων ζητημάτων δεν φροντίστηκαν όταν έπρεπε. Η ψυχική υγεία παραβλέφθηκε αισθητά, η κοινωνική πρόνοια το ίδιο, οι νόμοι ασύμβατοι με τον πόνο των θυμάτων και ο κόσμος του διαδικτύου χωρίς προφυλάξεις και όρια. Η αποδιοργάνωση αυτή άφησε εκτεθειμένο τον άνθρωπο στο απρόβλεπτο. Οι οικογενειακοί δεσμοί, το κοινωνικό δίκτυο, η εργασιακή ασφάλεια δεν αποτελούν πλέον δίχτυ ασφαλείας.
Δε θα βοηθήσει, ωστόσο, να τοποθετηθούν όλα τα βίαια περιστατικά στην ίδια κατηγορία, αν και όλα συνδέονται με μια αόρατη κλωστή. Χρειάζεται να παρατηρηθούν και μεμονωμένα, ώστε να υπάρχει ουσιαστική παρέμβαση. Σε ατομικό επίπεδο, ας έχει ο κάθε ένας τις κεραίες του σε εγρήγορση… Ενημέρωση, αναζήτηση στήριξης από ειδικό, αναζήτηση κοινωνικών υπηρεσιών, πριν παγιωθεί μια δύσκολη κατάσταση. Αν κάθε ένας κάνει ένα τέτοιο μικρό βήμα τη φορά, ίσως αρχίσουμε να προλαβαίνουμε τα επόμενα συμβάντα.
* Κλινική Ψυχολόγος MSc -Ψυχολογος ΑΠΘ
