Στο θέμα της οριοθέτησης του υδατορέματος «Χαλόρεμα»
Ο Περιβαλλοντικός Σύλλογος Πλατανιά «Η Σηπιάδα» καταγγείλει τις απαράδεκτες μεθοδεύσεις της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της ΠΕ Μαγνησίας και Σποράδων στο θέμα της οριοθέτησης του υδατορέματος «Χαλόρεμα». Αναφέρει:
- Το ρέμα αυτό τα τελευταία χρόνια πλημμυρίζει συχνά τον οικισμό του Πλατανιά. Μία από τις κύριες αιτίες είναι ο μώλος Πλατανιά ο οποίος – κατά τη μαρτυρία της ΜΠΕ του προγραμματιζόμενου νέου λιμένα – έχει ήδη «ανακόψει τη δράση των παράκτιων ρευμάτων από τα ανατολικά προς τα δυτικά, με συνέπεια σε περιόδους ιδιαίτερα έντονων
βροχοπτώσεων, ο χείμαρρος να πλημμυρίζει τοπικά και απαιτείται καθαρισμός με μηχανικά μέσα» ενώ με την κατασκευή του νέου λιμένα θα επέλθει περαιτέρω «περιορισμός της σημερινή δράσης των κυματισμών προ της εκβολής του χειμάρρου, με συνέπεια την
περαιτέρω συσσώρευση υλικού στην εκβολή του». Δηλαδή, το πρόβλημα που έχει ήδη δημιουργηθεί από την ύπαρξη του υφιστάμενου μώλου – σύμφωνα πάντα με τη ΜΠΕ του λιμένα – πρόκειται να επιδεινωθεί, εάν δεν ληφθούν μέτρα. - Οι κάτοικοι του Πλατανιά ήδη από το 2010 με διαβήματα προς τον Δήμο, την τότε Νομαρχία, την Περιφέρεια, τον Συνήγορο του Πολίτη αλλά και το Υπουργείο Περιβάλλοντος, ζητούν την εκπόνηση μελέτης οριοθέτησης του ρέματος και την λήψη μέτρων
αντιπλημμυρικής προστασίας που θα προταθούν από αυτήν. - Στις αρχές του 2022 η Περιφέρεια Θεσσαλίας υπέγραψε σύμβαση για ΠΑΡΟΧΗ ΓΕΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕ ΤΙΤΛΟ ‘ΜΕΛΕΤΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΕΜΑΤΟΣ ΧΑΛΟΡΕΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΛΑΤΑΝΙΑ ΤΟΥ Δ. ΝΟΤΙΟΥ ΠΗΛΙΟΥ’ κατόπιν κλειστού διαγωνισμού και σε λιγότερες από 20 ημέρες υπεβλήθη η Τεχνική
Έκθεση η οποία δεν «ωρίμαζε» την ως άνω μελέτη οριοθέτησης αλλά υπέβαλε την ίδια τη μελέτη οριοθέτησης: δηλαδή πρότεινε και τις οριογραμμές του ρέματος αλλά και τεχνικά έργα διευθέτησης σε δύο σημεία του ρέματος. - Ω του θαύματος, σύμφωνα με τον μελετητή της οριοθέτησης – και τον μελετητή της ΜΠΕ.που τη συνοδεύει – δεν αναφέρεται πουθενά ότι στα πλημμυρικά φαινόμενα συμβάλουν οι συσσωρεύσεις φερτών υλών λόγω του υφιστάμενου μώλου, αλλά ούτε φυσικά και η μελλοντική μεγαλύτερη συμβολή του νέου λιμένα, κάτι όμως που ο ίδιος ο μελετητής της
ΜΠΕ του λιμανιού έχει παραδεχτεί. Και επομένως, το μείζον αυτό θέμα δεν αντιμετωπίζεται από τα αντιπλημμυρικά έργα διευθέτησης που προτείνονται από την παρούσα μελέτη οριοθέτησης. Εν ολίγοις, η Διεύθυνση Τεχνικών Έργων, κατά την πάγια τακτική της,
προσπαθεί απλά να μας «ρίξει στάχτη στα μάτια». - Επιπλέον, διαστρεβλώνονται και οι διαδικασίες διαβούλευσης, αφού ο Δήμος Νοτίου Πηλίου δεν προσεκλήθη ποτέ να συμμετέχει στη διαβούλευση κατά παράβαση του ν. 4258/2014 που ορίζει τη διαδικασία οριοθέτησης ρεμάτων, και πουθενά δεν αναγνωρίζεται –
ούτε από τον Μελετητή, ούτε από τη ΜΠΕ – ότι απαιτείται έκδοση ΠΔ για την οριοθέτηση του Χαλορέματος, καθώς όλο το Πήλιο και οι οικισμοί του και ειδικά ο οικισμός Πλατανιά χαρακτηρίζεται παραδοσιακός και υπάγεται σε ειδικό καθεστώς προστασίας βάσει της
Φ.31/24512/1858/3.5.1976 απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού και Επιστημών. - Σας αποστέλλουμε συνημμένα 4 έντυπα Δ11 που υπέβαλαν στη διαβούλευση ο Σύλλογός μας και έγκριτοι επιστήμονες, στα οποία αναδεικνύονται αναλυτικά όλες οι προβληματικές πτυχές τόσο της ανάθεσης όσο και των μελετών.
- Τέλος σας διαβιβάζουμε το έγγραφο του ΥΠΕΝ σε απάντηση δικού μας ερωτήματος. Στο έγγραφο αυτό περιγράφεται η διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί για την οριοθέτηση του ρέματος ΧΑΛΟΡΕΜΑ και την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος
ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΕΜΑΤΟΣ ΧΑΛΟΡΕΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΛΑΤΑΝΙΑ ΤΟΥ Δ. ΝΟΤΙΟΥ ΠΗΛΙΟΥ ΤΗΣ Π.Ε. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ
Όλοι γνωρίζουν ότι ο χείμαρρος έχει πλημμυρίσει επανειλημμένα, τα τελευταία χρόνια, (Φωτο 1, 2), με αποτέλεσμα να τίθεται η περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης από την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας. Είναι προφανές, ότι τα φαινόμενα αυτά λόγω της κλιματικής αλλαγής, θα επαναλαμβάνονται με μεγαλύτερη συχνότητα και μεγαλύτερη ένταση.
Τα πλημμυρικά φαινόμενα οφείλονται στο γεγονός, ότι το 1985 το πλάτος της κοίτης του χειμάρρου, στο τελευταίο τμήμα του, μειώθηκε αυθαίρετα κατά 1,5 μέτρο από κάθε όχθη προκειμένου να στηριχθεί η γέφυρα που κατασκευάσθηκε τότε. Η γέφυρα (Φωτο 16), είναι εξαιρετικά χαμηλή σε σχέση με τον πυθμένα της κοίτης του χειμάρρου και επομένως η όλη διατομή στην εκβολή του χειμάρρου είναι απολύτως ανεπαρκής με αποτέλεσμα σε πρώτη φάση να γίνεται ανάσχεση της ροής και κατά συνέπεια απόθεση των φερτών στην κοίτη πριν την εκβολή και ελάχιστα μετά (Φωτο 3, 4). Αυτό σύντομα καταλήγει στην έμφραξη της εκβολής με αποτέλεσμα έντονα πλημμυρικά φαινόμενα σε μια ακτίνα μεγαλύτερη των 150 m. από την εκβολή. Ο κίνδυνος μιας πιο καταστροφικής και επικίνδυνης πλημμύρας είναι υπαρκτός, ιδιαίτερα αν υπάρξουν διαδοχικά πλημμυρικά φαινόμενα, όπως έγινε το 2018 και τον Απρίλιο του 2020.
Εν πάση περιπτώσει το ενεργό ύψος της γέφυρας είναι πολύ μικρότερο από το θεωρητικό, λόγω των φερτών τα οποία σε μόνιμη βάση υπάρχουν πριν και μετά τη γέφυρα.
Φωτο 2. Κατάκλυση του οικισμού
στις 18-02-2018
Φωτο 3. Η προβληματική εκβολή του χειμάρρου Χαλόρρεμα με το πολύ χαμηλό άνοιγμα δηλ. την απόλυτα ανεπαρκή διατομή για τη διέλευση της παροχής του χειμάρρου
Φωτο 4. Η προβληματική εκβολή του χειμάρρου Χαλόρρεμα (Φωτογραφία της 09-08-2022)
Προ του 1985, ο χείμαρρος ήταν διευθετημένος και δεν παρουσίαζε πλημμυρικά φαινόμενα.
Η ΜΠΕ του λιμένα Πλατανιά δ.ε. Σηπιάδος αναγνωρίζει ότι ο χείμαρρος δημιουργεί συχνά πλημμυρικά φαινόμενα, και τα αποδίδει στον υπάρχοντα μόλο, επειδή αυτός παρεμποδίζει τη διασπορά των φερτών που αποθέτει ο χείμαρρος στη θαλάσσια περιοχή εμπρός από την εκβολή του. Συγκεκριμένα γράφει: :”ο υφιστάμενος μώλος στον Πλατανιά έχει ήδη κατά την μακροχρόνια παρουσία του ανακόψει τη δράση των παράκτιων ρευμάτων από τα ανατολικά προς τα δυτικά, με αποτέλεσμα το υλικό (ίζημα) που απολήγει στην εκβολή του χειμάρρου να μην απομακρύνεται στο σύνολό του από τη δράση των κυμάτων / παράκτιων ρευμάτων. Κατά συνέπεια σε περιόδους ιδιαίτερα έντονων βροχοπτώσεων, ο χείμαρρος πλημμυρίζει τοπικά και απαιτείται καθαρισμός με μηχανικά μέσα”.
Η άποψή αυτή της ΜΠΕ, για την αιτία των πλημμυρικών φαινομένων μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η κατασκευή του έργου θα οξύνει ουσιαστικά το πρόβλημα, αφού ο προσήνεμος μόλος αλλά και ο υπήνεμος θα ανακόψουν (πλήρως) την κυματική δράση οπότε τα φερτά θα αποθέτονται, εντελώς μπροστά στην εκβολή, δεν θα διασπείρονται και θα παραμένουν στην εκβολή φράσσοντάς την.
Η ΜΠΕ αποδέχεται ότι “η επέκταση του προσήνεμου μώλου σε κατεύθυνση κάθετη ως προς το υφιστάμενο έργο, θα ανακόψει την κυματική δράση στην σκιά του έργου και βγάζει το συμπέρασμα ότι: Συνέπεια αυτού είναι σε ένα βαθμό ο περιορισμός της σημερινή δράσης των κυματισμών προ της εκβολής του χειμάρρου, με συνέπεια την περαιτέρω συσσώρευση υλικού στην εκβολή του”.
Επί πλέον η ΜΠΕ συστήνει:”Σε κάθε περίπτωση όμως συνιστάται η δυνατότητα εφαρμογής μέτρων πρόληψης ή/και αντιμετώπισης τυχόν συγκέντρωσης αυξημένης ποσότητας υλικού στο στόμιο του χειμάρρου.»
Και επειδή κρίνει, ότι αυτή η αόριστη σύσταση δεν είναι επαρκής, προτείνει:
«Σε ότι αφορά στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων στο χείμαρρο Χαλόρρεμα, επισημαίνονται τα εξής: Προκειμένου για την αποφυγή συσσώρευσης αυξημένων ποσοτήτων υλικού στην εκβολή του χειμάρρου, και κατ’ επέκταση αποφυγή καταστάσεων πλημμύρας στο κατάντη του χειμάρρου, συστήνεται η απομάκρυνση του υλικού από την εκβολή του χείμαρρου με μηχανικά μέσα μία έως δύο φορές ετησίως ύστερα από ακραία καιρικά φαινόμενα που προκαλούν συσσώρευση ιζημάτων.
Από την άλλη η αποκεντρωμένη διοίκηση Θεσσαλίας Στερεάς Ελλάδας κατά τον προκαταρκτικό προσδιορισμό περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΠΠΠΑ) του λιμένα Πλατανιά δ.ε. Σηπιάδος στις 7-7-2014 ζήτησε: “την αξιολόγηση των επιπτώσεων από την υλοποίηση των έργων στο χείμαρρο Χαλορρέμα”.
Αυτό σημαίνει ότι η Αποκεντρωμένη Διοίκηση έκρινε ότι το νέο λιμάνι θα δυσχεράνει τα γνωστά προβλήματα με το χείμαρρο.
Ο φόβος αυτός της Αποκεντρωμένης δικαιολογείται και από το γεγονός ότι στο υπό κατασκευή έργο ο υπήνεμος λιμενοβραχίονας κατασκευάζεται στη νοητή προέκταση της νέας στενεμένης Ανατολικής όχθης του χειμάρρου (είναι δηλαδή 1.5 μέτρα μέσα από την παλαιά κοίτη του χειμάρρου) ενώ το πρανές προστασίας καταλαμβάνει περισσότερο από το μισό της νοητή προέκταση της κοίτης του χειμάρρου (Σχ. 5).
Είναι σαφές ότι οι νέες αυτές κατασκευές θα επιδεινώσουν εξαιρετικά την απορροή του χειμάρρου και κυρίως θα συμβάλλουν στην συγκέντρωση των αποθέσεων των φερτών εντελώς στην εκβολή του χειμάρρου.
Προκειμένου να τεκμηριώσει την υδραυλική ανεπάρκεια της διατομής, ο Περιβαλλοντικός Σύλλογο Πλατανιά «Η Σηπιάδα» ανέθεσε την εκπόνηση υδρολογικής μελέτης σε ειδικό ανεξάρτητο Γραφείο. Υπό τις υδρολογικές συνθήκες της περιοχής, έγινε υπολογισμός της παροχής σχεδιασμού και υπολογίσθηκε η παροχή στην έξοδο του ρέματος. Επίσης, έγιναν υπολογισμοί της στερεοπαροχής του ρέματος και εκτίμηση του συνολικά μεταφερόμενου στερεού φορτίου του ρέματος στις εκβολές του. (Η υδρολογική αυτή μελέτη, κατατέθηκε επισήμως στην Περιφέρεια μετά από προφορικό αίτημα υπαλλήλων της περιφέρειας, προκειμένου να ληφθεί υπόψη κατά την μελέτη του ρέματος).
Προέκυψε ότι η ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΚΑΝΗ 1 έχει εμβαδόν = 8467230.70μ2 , ενώ το μήκος της μεγαλύτερης (κύριας) μισγάγγειας σε χιλιόμετρα για την εξετασθείσα λεκάνη απορροής είναι 5,165 km. Η λεκάνη απορροής του Χαλορέματος κατατάσσεται στην κατηγορία ΙΙ. Σύμφωνα με την κατανομή του συντελεστή m, ο βαθμός χειμαρρικότητας λαμβάνει την τιμή: m = 1
Η πυκνότητα των φερτών υλικών υπολογίστηκε με βάση επί τόπου εκτιμήσεις κατά τη διάρκεια της παρούσας μελέτης και βρέθηκε ίση με: Yn = 2,175 tons/m3
Όπως αναφέρεται στη μελέτη, επιλέχθηκε ως περίοδος επαναφοράς της μέγιστης πλημμυρικής παροχής τα 50 έτη.
Επίσης, σύμφωνα με την υδρολογική μελέτη, η μέγιστη πλημμυρική παροχή με περίοδο επανάληψης τα 50 έτη για τη λεκάνη του Χαλορέματος είναι ίση με:
Qmax = 52,13 m3 /sec
Θέτοντας τα παραπάνω αποτελέσματα στον τύπο των Stiny-Herheulidze προκύπτει:
Gn = 8.76 (m3 /sec)
Από το παραπάνω αποτέλεσμα συμπεραίνεται ότι στην διάρκεια μιας καταιγίδας σχεδιασμού περιόδου επαναφοράς 50 ετών και για διάρκεια 1,81 ωρών – όσο ο χρόνος συρροής της λεκάνης απορροής – θα μεταφερθούν 57.080 m3 υλικών.
Με τη συντηρητική παραδοχή ότι το 10% αφορά φορτίο σε αιώρηση, προκύπτει ότι ο όγκος υλικού που θα καταλήγει στην εκβολή του ρέματος θα είναι της τάξεως των 5.700 m3.
Η ποσότητα αυτή ότι είναι πολύ μεγάλη για το περιορισμένο πλάτος της εκβολής του Χαλορέματος και αποδεικνύεται από τις παραπάνω φωτογραφίες (Σχ.12,13) όπου τα ιζήματα έχουν δημιουργήσει ανάχωμα στην εκβολή, φράζοντας τελείως την απορροή. Η μελέτη αποδεικνύει περίτρανα ότι η συγκεκριμένη διατομή του χειμάρρου στην εκβολή είναι απολύτως ανεπαρκής. Τη μελέτη και τα υπόλοιπα στοιχεία τα έχουμε θέσει υπόψη της Περιφέρειας.
Επομένως η κοίτη του χειμάρρου χρειάζεται διαπλάτυνση, ειδικά, λόγω της κλιματικής αλλαγής, πέραν της παλαιάς κοίτης, αύξηση του ύψους της γέφυρας καθώς και επιμήκυνση της κοίτης του ποταμού προς τη θάλασσα σε αρκετό βάθος, ούτως ώστε τα φερτά του χειμάρρου να αποτίθενται σε αρκετό βάθος και να μην φράζουν τη διατομή του ποταμού όπως γίνεται τώρα. (Δες το σχήμα 6).
Οι μελετητές είχαν υπόψιν τους τα παραπάνω, ή όφειλαν να τα είχαν υπόψιν, οπότε θα έπρεπε να έχουν δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην εκβολή του χειμάρρου. Δυστυχώς αντιμετώπισαν το πρόβλημα της επιβολής με περισσή επιπολαιότητα και ανεπάρκεια.
- Δεν μπορεί να υπολογίζεται στην εκβολή, η ανώτατη στάθμη του ύδατος, με ένα πρόγραμμα που αφορά ανεμπόδιστη ροή σε ανοιχτό αγωγό. Όφειλαν να γνωρίζουν ότι η εκβολή στη θάλασσα προκαλεί ανάσχεση της ροής.
- Επίσης πως είπαμε και παραπάνω το ενεργό ύψος της γέφυρας είναι πολύ μικρότερο από το θεωρητικό. Ο χείμαρρος δεν μεταφέρει γάργαρο νερό, αλλά και φερτά και κλαδιά και ολόκληρα δέντρα, τα οποία σφηνώνουν στη γέφυρα και συχνά αποφράσσουν πλήρως τη διατομή.
Βέβαια το θέμα των κλαδιών και των δέντρων δεν μπορεί να το αποτιμήσει το πρόγραμμα, αλλά πρέπει να λάβουν υπόψη αυτή την εκδοχή οι μελετητές, για λόγους ασφαλείας.
Τα φερτά όμως θα μπορούσε και όφειλε να τα αποτιμήσει η Μελέτη και να εκτιμήσει το πρόβλημα που θα δημιουργηθεί με την απόθεσή τους, κατά τη διάρκεια της ροής του χειμάρρου.
Είναι λοιπόν ακατανόητο και απαράδεκτο ότι δεν έγινε καμία, έστω και χονδροειδής, αποτίμηση των φερτών τα οποία κατεβάζει ο χείμαρρος. Τέτοια επιλογή υπήρχε στο πρόγραμμα που χρησιμοποίησαν.
Με όσα εκθέσαμε παραπάνω η Μελέτη κρίνετε πλήρως ανεπαρκής και απορριπτέα ως προς την αντιμετώπιση της εκβολής.
Πρέπει να σημειώσουμε επίσης ότι στη μελέτη δεν υπήρχαν οι αναγκαίες επεξηγήσεις και παραδοχές, ούτως ώστε να γίνει ένας πιο ενδελεχής έλεγχος όλης της ροής του χειμάρρου.
Με δεδομένη την ανεπάρκεια της αντιμετώπισης του προβλήματος της εκβολής, διατηρούμε πολλές επιφυλάξεις και για τα υπόλοιπα στοιχεία της μελέτης.
