Άλλα ύφαινε η μοίρα της ιστορίας για τον Ρήγα, όταν έφθανε στην Τεργέστη στις 19 Δεκεμβρίου του 1797, έχοντας καταστρώσει το στρατηγικό σχέδιο της επανάστασής του για την απελευθέρωση των για τόσους αιώνες σκλαβωμένων Ελλήνων, στηριγμένο στις ντόπιες δυνάμεις τους, που για πρώτη φορά διατυπώνονταν από τον Ρήγα. Αφού πήρε διαβατήριο από την αυστριακή αστυνομία, ο Ρήγας κατευθύνθηκε στην Τεργέστη, για να μεταβεί στην Πελοπόννησο, στους ανυπόταχτους Μανιάτες. Δεν είχε η αυστριακή αστυνομία αντιληφθεί το παραμικρό από την όλη δράση του Ρήγα στην Βιέννη. Τέλειος συνωμότης. Συνδέθηκε με τους Συντρόφους του, εξέδωσε την μεγαλειώδη Χάρτα του, την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον Νέο Ανάχαρσι και παράνομα εξέδωσε τον Θούριο, «Ως πότε παλληκάρια», μαζί με το Σύνταγμα του. Πριν από την αναχώρησή του έστειλε από την Βιέννη στην Τεργέστη στο όνομα του συντρόφου του Αντώνη Νιώτη τα πέντε δέματα με όλο το επαναστατικό του υλικό. Όμως η μοίρα της ιστορίας άλλα σχεδίαζε. Απουσίαζε στην Δαλματία ο Νιώτης και ο συνέταιρός του, Δημήτριος Οικονόμου, άνοιξε τα δέματα και βλέποντας το επαναστατικό υλικό τον πρόδωσε αυτός ο Έλληνας στην αυστριακή αστυνομία, που τότε έμαθε για την επαναστατική κίνηση του Ρήγα, που εξυφαίνονταν στην επικράτειά της, γι’ αυτό και κατατρόμαξε. Ακόμη και ο αυτοκράτορας της Αυστρίας συστηματικά παρακολουθούσε τις ανακρίσεις.
Το ημερολόγιο έγραφε 19 Δεκεμβρίου 1797, όταν ο Ρήγας έφθασε στην Τεργέστη και συνελήφθη. Ακολούθησαν συλλήψεις των Συντρόφων του, ανακρίσεις, φυλακίσεις και με σίδερα στα χέρια και στα πόδια, τελικά, ο Ρήγας και οι επτά Σύντροφοί του παραδόθηκαν στον πασά του Βελιγραδίου, όπου μετά την παραλαβή του φιρμανιού στραγγαλίστηκαν τον Ιούνιο του 1798 στον Πύργο Νεμπόιζα του Βελιγραδίου.Όμως, στα χνάρια του Ρήγα για «Ελευθερία ή Θάνατο», που με μαύρο χρώμα την απόφασή του αυτή την παρίστανε στην τρίχρωμη σημαία του, προχώρησαν στη συνέχεια, ο Ανώνυμος ο Έλλην το 1806 με την «Ελληνική Νομαρχία», οι Φιλικοί το 1814 με την Φιλική Εταιρεία και οι επαναστάτες του 1821, και ήρθε η Λευτεριά. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του στρατηγού Μακρυγιάννη στον πίνακα «Πτώσις της Κωνσταντινουπόλεως», όπου ο Ρήγας σπέρνει τον σπόρο της Ελευθερίας: «Μετά πολλούς αιώνας Ρήγας ο Βελεστινλής σπύρει τον σπόρον της ελευθερίας εις τους Έλληνας και τους ενθαρρύνει οδηγών αυτούς τον τρόπον της απελευθερώσεως των. Οι Έλληνες ενθουσιασθέντες και ενθαρρυθέντες από τους λόγους του Ρήγα έλαβον τα όπλα υπέρ της ελευθερίας».
Δρ. Δημ. Καραμπερόπουλος, Δεκέμβριος 2024
