Η πρώτη (προσωρινή) απελευθέρωση του Βόλου (9-11 Σεπτ. 1943)
————————–
Από τον Αύγουστο του ’43 κυκλοφορούσαν φήμες για συνθηκολόγηση των Ιταλών. Στις 8 Σεπτεμβρίου κάποιοι ακούσαν στο ραδιόφωνο, πιθανόν από το Λονδίνο (το άρθρο του Παπαντωνίου [1] λέει για το στέλεχος του ΕΑΜ Μήτσο Κουτσαγγέλη [2]) για την συνθηκολόγηση της Ιταλίας και την ανακοίνωση του Μπαντόλιο. Κάποιοι κατάλαβαν την μοναδική ευκαιρία (ο Στουρνάρας [3] αναφέρει τον Αλέκο Γκούντα επίλεκτο μέλος του εφεδρικού ΕΛΑΣ) και αμέσως την νύχτα της 8ης προς 9η Σεπτεμβρίου, φτιάχτηκε ένα πρόχειρο αλλά αποφασιστικό σχέδιο (*) που αμέσως διαδώθηκε από στόμα σε στόμα:
– Να μην ανοίξουν το πρωί τα καταστήματα, την επόμενη μέρα
– Να μην πάνε οι εργάτες στα εργοστάσια
– Να κατέβουν οι κάτοικοι σε “εορταστικού τύπου” συγκεντρώσεις
– Να προσπαθήσουν να “αφοπλίσουν” τους Ιταλούς βάζοντας τους στην μέση ενός ξέφρενου πανηγυριού.
“Τα πρώτα ξεσπάσματα του σκλαβωμένου λαού, θα ροδίσουν στο κατοχικό σκοτάδι. Χιλιάδες σημαίες θα ξεδιπλωθούν και θα στολιστούν τα έρημα μπαλκόνια και τα κλειστά παράθυρα. Κι ο κόσμος θα χυθεί στους δρόμους και στις εκκλησίες”, λέει ο Νίκος Στουρνάρας και παρουσιάζει την φωτογραφία αυτή της Ανάληψης [3].
Οι ιταλοί από κατακτητές γίνονται σχεδόν αιχμάλωτοι. Αφηγείται ο Ηλίας Λεφούσης [4]:
“Εκεί στον σταθμό είχαν μαζωχτεί Έλληνες και συζητάγαν με τς’Ιταλοί, τι συζητάγαν, αφού δεν σκαμπάζαν γρι ιταλικά,
συνεννόησσις με χέρια και γκριμάτσες, της ρωμιοσύνης πράγματα.
Ένας ασίκης απ’τα Παλαιά, ποδηλατάς το επάγγελμα και μάγκας ως της πιάτσας άνθρωπος και της πολυξεροσύνης, προσπάθαε να ανοίξει συνεννόησις μ’ενανε φουκαρά Ιταλό, που εκείνος τον θώραε με μεγάλη βλακεία, λόγω που δεν καταλάβαινε.
-“Θα σας τραβήξουμε απάνου”, έλεγε τον Ιταλό, “ύστερα παραπάνου, ύστερας μάμα Ιτάλια!…”
Εκείνος ο άτυχος, το μόνο που κατάλαβε ήταν η λέξη μάμα Ιτάλια.
-“Ω” ήταν η απάντησή το, “πάτρια Ιτάλια, μάμα Ιτάλια…”
Τα μάτια του Ιταλού είχαν βραχεί, είχαν πλημμυρίσει δάκρυα.
-“Ω” ξανάκανε, “μίο αμίκο, βολιάμε παρτίρε σούμπιτο περ λα νόστρα πάτρια, α λα νόστρα φαμίλια, α λα νόστρα κάζα”
(Φίλε μου θέλουμε να φύγουμε γρήγορα προς την πατρίδα μας, την οικογένειά μας, το σπίτι μας)”
“Ιταλοί φουκαράδες”, αναλογίζεται ο Λεφούσης, “αλλιώς ξεκινήσατε, αλλιώς σας ήρθαν τα πράγματα. Σας συλλογίζομαι και εσάς μαγκούφηδες, που ένας τρελός σας σήκωσε απ’ τα σπίτια σας και σας πέταξε σε ξένη γή, σε ξένους τόπους”.
Την μέρα εκείνη, λέει η Νίτσα Κολιού επιτεύχθηκε η αποφυλάκιση των κρατουμένων από τις φυλακές Ιωσαφάτ και το πλήθος παραληρούσε από ενθουσιασμό. Συγκεντρώσεις γίνονται στην Πλατεία Ελευθερίας, στην Ανάληψη, στον Άγιο Κωνσταντίνο.
Προκηρύξεις τυπωμένες στο άψε σβύσε από τον παράνομο τύπο του ΕΑΜ γράφουν σε ελληνικά και ιταλικά “Italiani nostri fratelli, vi porgiamo la mano amizia. A basso i tyranni”. “Ιταλοί αδέλφια μας, σας δίνουμε το χέρι σε ένδειξη φιλίας. Κάτω οι τύραννοι”.
Από τα ιταλικά στρατεύματα στην Μαγνησία, παραδίδεται η φρουρά του Χορευτού (~300 άνδρες και τα όπλα τυς) που ζήτησαν να ρίξουν μερικές μπαταριές για να μην νομίζει η φρουρά τους στα Χάνια (άλλοι 300) ότι παραδοθήκαν χωρίς μάχη. Η φρουρά της Επισκοπής 150 άνδρες επίσης. Από τη φρουρά του Βόλου από τις 3000 άνδρες, περίπου 1000 προσχωρούν στους αντάρτες ενώ άλλοι 2000 αιχμαλωτίζονται τις επόμενες ημέρες ή προσχωρούν στους Γερμανούς. Ο διοικητής τους στρατηγός ντελ Τζούντιτσε προσπαθεί να το σκάσει αλλά συλλαμβάνεται από τους άνδρες τους ΕΛΑΣ στο Βελεστίνο.
Τα πάρε-δώσε για την παράδοση των Ιταλών και κυρίως και την παράδοση εξοπλισμού και προμηθειών αλλού είχαν επιτυχία λσο αλλού όχι. Η Κολιού μέσω της διήγησης του Γιάννη Σιαφλέκη, μας λέει ότι το φαρμακευτικό υλικό στις αποθήκες Παπαστράτου και τα άλευρα στις αποθήκες Βλαχάκη παραδόθηκαν, αλλά οι διαπραγματεύσεις για τα εφόδια στην Κίτρινη αποθήκη δεν πέτυχαν. Και τα κάρα που είχαν μαζευτεί τριγύρω για να τα παραλάβουν έφυγαν άπρακτα.
Στο μεταξύ στις 12 του μηνός εμφανίζονται οι Γερμανοί. Η πρώτη απελευθέρωση δεν είναι παρά μια μικρή παρένθεση που σβύνει. Θα πάρει 13 σχεδόν ακόμα μήνες για την τελική απελευθέρωση. Όμως ο κόσμος είχε πάρει μια γιεύση της Λευτεριάς!
(*) Υπάρχει και η εκδοχή (αρκετά πειστική), ότι οι πληροφορίες περί συνθηκολόγησης κυκλοφορούσαν από καιρό. Πράγμα που υποδηλώνει ότι το “σχέδιο” μπορεί και να ήταν μελετημένο και φτιαγμένο αρκετά νωρίτερα (εβδομάδες;).
[1] Παπαντωνίου Κώστα, “Πολεμώντας σαν αντάρτες μεταξύ ανταρτών”, Αυγή, 8 Ιουνίου 2019
[2} Ο Κουτσαγγέλης στέλεχος του ΚΚΕ από το 1934, γίνεται η ψυχή του παράνομου τύπου. Η συμμετοχή του στην αντίσταση τελειώνει με άδοξο και άκομψο τρόπο, όπως διηγείται ο ίδιος στα χειρόγραφά του που ήρθαν στα χέρια της Νίτσας Κολιού. Αυτή είναι μια ιστορία που κάποια στιγμή πρέπει να εξεταστεί πιο αναλυτικά.
[3] Νίκου Στουρνάρα «Αναδρομή στα περασμένα -Φλόγες στη Μαγνησία», δεύτερος τόμος, Ιδιωτική έκδοση (1983;)
[4] Ηλία Λεφούση, “Χωρικοί”, τομ 3., Σύγχρονη Εποχή, 1995
[5] Νίτσας Κολιού, “Άγνωστες πτυχές Κατοχής και Αντίστασης, 1941-44”, Βόλος 1985. Δείτε λιγότερα
ΠΗΓΗ: Η Μαγνησία στο πέρασμα του χρόνου FB
